31 sierpień 2017

Jubileusz zakładu górniczego „Murcki”

W tym roku mija 360 lat (1657-2017) od rozpoczęcia fedrowania węgla kamiennego na Murckach. Dawna kopalnia „Murcki”, wchodząca obecnie w skład kopalni „Murcki-Staszic”, należącej do Polskiej Grupy Górniczej, jest najstarszą kopalnią węgla kamiennego na Górnym Śląsku. Początki kopalni to lata pięćdziesiąte XVII w., kiedy to kopano tu węgiel na terenie zwanym Rudne Kotliska. Eksploatację przemysłową węgla rozpoczęli właściciele terenu – książęta pszczyńscy. Ze względu na płytkość zalegania węgla pod powierzchnią ziemi, przez pierwsze blisko sto lat eksploatacji, pozyskiwano go metodą odkrywkową.

Zorganizowane wydobycie rozpoczęto około 1740 r. W 1775 r. zapoczątkowano wydobywanie węgla spod ziemi przy pomocy ręcznego kołowrotu, z pierwszego wybudowanego tam szybu. Przypominał on swoim wyglądem drewnianą studnię, do której schodziło się po drewnianej drabinie.

Formalnie kopalnia rozpoczęła funkcjonowanie w 1769 r., gdy zaczęło obowiązywać wydane 5 czerwca tego roku, przez króla Prus Fryderyka II Wielkiego, prawo górnicze dla Śląska i hrabstwa kłodzkiego. Kopalnię, nazwano „Emanuelssegen” („Błogosławieństwo Emanuela”), od imienia jednego z członków rodziny książąt pszczyński, pozostających właścicielami kopalni do roku 1945 r.

Wiek XIX to czas dynamicznego rozwoju kopalni. Na przełomie wieków miała ona już kilkanaście szybów. W roku 1808 wydrążono pierwszą sztolnię do odwadniania kopalni oraz transportu węgla pod ziemią. W 1810 r. było już 10 szybów, a w 1828 r. prawie 30. W 1852 r. doprowadzono do kopalni normalnotorową bocznicę kolejową z Katowic, przez Ligotę. W 1863 r. otwarto prywatną szosę z Kobióra przez Tychy. W 1868 r. zainstalowano pierwszą maszynę parową, a w 1869 r. zaczęto stosować kołowrót ciągniony przez konia. Maszyna parowa zrewolucjonizowała transport podziemny - skrzynie zamieniono na wózki, a w szybie zainstalowano klatki do transportu wózków i ludzi. W tym czasie także zaczęto używać prochu do rozbijania skał oraz rozpoczęto sortowanie węgla. W 1878 r. zaczęto używać energii elektrycznej, a pod koniec wieku pojawiły się pierwsze maszyny elektryczne.

W 1902 r. rozpoczyna się gruntowna przebudowa i modernizacja kopalni. Rozpoczął ją ówczesny właściciel książę Jan Henryk XV. Prace zakończyły się w 1908 r. W Murckach postawiono wtedy dwa nowe szyby wydobywcze w miejsce kilkunastu małych, Maria I i Maria II, które przez dziesiątki lat stały się symbolem kopalni. Otwarto również nowe poziomy wydobywcze 64 m i 114 m.

Po przyłączeniu Murcek do II Rzeczypospolitej w 1922 r., zmieniono nazwę na Emanuel, a w 1937 r. na Książę Maria.

Równolegle w tym czasie, od 1902 r., rozpoczęto budowę nowej kopalni w Kostuchnie, która później przyjęła nazwę „Boże Dary”. Plany połączenia obu kopalń pojawiały się kilkakrotnie. Pierwszy raz w końcu lat 20. dwudziestego wieku, a następnie w latach 40. i 50. Ostatecznie do połączenia obu kopalń w Murckach i Kostuchnie doszło w 1976 r. w wyniku decyzji Ministerstwa Górnictwa i Energetyki. Zjednoczone kopalnie funkcjonowały pod nazwą kopalnia „Murcki”.

W 1992 r. kopalnia „Murcki” weszła w struktury KHW S.A., by w 2010 r. połączyć się z kopalnią „Staszic”, tworząc kopalnię „Murcki-Staszic”.

30 czerwca 2015 KHW SA i Spółka Restrukturyzacji Kopalń SA podpisały akt przekazania do SRK większej części ruchu Boże Dary kopalni Murcki-Staszic. Kopalnia Murcki-Staszic prowadziła wydobycie węgla z dwóch przygotowanych wcześniej i uzbrojonych ścian. Przy KHW pozostała także część Bożych Darów, potrzebna, by móc sięgnąć po złoża siodłowe węgla, znajdujące się poniżej 1000 metrów.

Z dniem 1 kwietnia 2017 kopalnie należące do KHW SA zostały przejęte przez Polska Grupę Górniczą sp. z o.o. Zaczął się kolejny rozdział w historii „Murcek”.